We wrześniu 2019 r. Iłżeckie Towarzystwo Historyczno-Naukowe skierowało do Przewodniczącej Rady Miejskiej pismo, w którym wyraziliśmy niepokój z powodu rugowania dotychczasowego herbu miasta z przestrzeni medialnej przez tzw. logo. Zwracając uwagę na ten niekorzystny trend, niezamierzenie przyczyniliśmy się do aktywizacji władz w kierunku ustanowienia nowego herbu dla miasta. Wkrótce ogłoszony został konkurs na opracowania projektów herbu i insygniów dla Miasta i Gminy Iłża. Wybrano w ten sposób duet heraldyków R. Fidurę i K. Wójcikowskiego. Do współpracy z heraldykami ze strony miasta wyznaczony został Pan Łukasz Babula, pracownik Muzeum Regionalnego.
Od początku prac nad nowym herbem opinię publiczną utwierdzano w przekonaniu, że głównym celem rozpoczętego procesu jest przede wszystkim uregulowanie sprawy herbu miasta. W komunikatach wychodzących z Urzędu Miasta wyraźnie określono, że chodzi o insygnia dla Miasta i Gminy Iłża, Radni przyjmowali uchwały dotyczące symboli miasta i gminy, Burmistrz wydawał zarządzenia odnoszące się także do tych dwóch podmiotów. Na koniec procesu okazało się, że herb i inne insygnia przeznaczone są jedynie dla Gminy Iłża. Określa to tytuł uchwały nr L/349/2022 z dnia 31 marca 2022 r.: ustanowienia herbu, flagi, baneru, flagi stolikowej, pieczęci, łańcuchów, sztandaru oraz zasad używania herbu, flagi, baneru, flagi stolikowej, pieczęci, łańcuchów, sztandaru Gminy Iłża. Cel, który wyznaczono na początku procesu nie został osiągnięty. Z nieznanych powodów ograniczono się jedynie do ustalenia znaków dla gminy, co ma konsekwencje prawne. Poza tym osoby biorące udział w procesie zostały wprowadzone w błąd.
Dlaczego w przypadku Iłży uporządkowanie sprawy herbu miasta jest tak istotne. Odpowiedź zawarta jest w §4 Statutu Gminy Iłża. Wyjaśnia on zależność między herbem miasta a herbem gminy i mówi: Herbem Gminy jest herb miasta Iłży: trzy złote korony królewskie na błękitnym tle i biskupią mitrą nad nimi. Oznacza to, że herb gminy jest wtórny do herbu miasta, wzoruje się na nim. Władze Iłży, chcąc uporządkować sprawy heraldyczne powinny ten proces rozpocząć od herbu miasta lub wcześniej zmienić Statut. Aktualnie § 4 Statutu stanowi, że herb gminy jest tożsamy z herbem miasta, ale to herb miasta jest nadrzędny i od niego zależy jak wygląda herb gminy, nie na odwrót. Bezcelowe i bezprawne było więc przyjęcie uchwały, która ustanawia nowy herb gminy, gdy nie ma nowego herbu miasta. Co więcej usunięto z herbu biskupią mitrę, której obecność zapisana jest w Statucie.
Akty prawne nie do końca zbieżne są z zasadami heraldyki. Z punktu widzenia aktów prawnych (ustawa i rozporządzenia) miasto i gmina, mogą posiadać taki sam herb (vide Iłża), ale powinno to być jasno określone. Z punktu widzenia heraldyki, wskazane jest, aby ich znaki były różne, ponieważ należą one do dwóch odrębnych klas herbów i określają dwa odmienne podmioty. Herby miast stanowią grupę tzw. herbów miejskich, herby gmin, powiatów i województw należą do herbów ziemskich. Rozróżnienie to powinno być respektowane, szczególnie we współczesnych procesach porządkowania aspektów heraldycznych.
Oficjalny dokument jaki przedłożono Komisji Heraldycznej posiada tytuł Uzasadnienie heraldyczno-historyczne projektów symboli Gminy Iłża, ale nazwa pliku, w którym go zapisano brzmi: uzasadnienie-heraldyczno-historyczne-projektow-symboli-gminy-i-miasta-ilza. Ta niekonsekwencja wprowadza zamieszanie, które ułatwia przekonanie opinii publicznej, że uregulowano również kwestię herbu miasta. Jest to świadome działanie. Autorzy projektu w swojej manipulacji posuwają się dalej. Nie wahają się zamieścić na stronach Wikipedii hasła – Herb Iłży, prezentując w istocie wypracowany herb gminy jako herb miasta, nie posiadając do tego żadnych merytorycznych ani prawnych podstaw.[1]
Należy stwierdzić, że wbrew początkowym intencjom władz, miasto Iłża nadal nie posiada herbu zatwierdzonego przez Komisję Heraldyczną. Konsekwencją tego stanu jest nieważność herbu gminy, który jest niezgodny z postanowieniami Statutu Gminy Iłża.
Poniżej przedstawimy historię działań ITHN podczas procesu ustanawiania herbu i pozostałych insygniów, która wyłania się z naszych postów facebookowych, pism urzędowych, maili i artykułów.
[1] Potwierdzenie niemoralnego stylu działania duetu heraldyków w innym procesie ustanawiania herbu można odnaleźć w artykule Aleksandra Bąka pt. Suwalsko-kamedulskie memento [https://www.jakiznaktwoj.pl/aktualnosci/aktualnosci2022-2#h.o1wzvw2ef1v5]
„Przypomina to manipulację, której dopuścili się [duet heraldyków] w 2016 roku, celem wygrania konkursu na projekt symboli gminy Grodków. Wtedy to „zła jakość” oryginalnego źródła sfragistycznego — do którego wbrew deklaracjom nigdy nie dotarli — miała być przyczyną zaprojektowania herbu na podstawie rysunku z XIX-wiecznej publikacji. Fakt ten, jako stanowiący wprowadzenie w błąd komisji konkursowej, organu samorządowego oraz Komisji Heraldycznej i Ministra, ujawniłem w Analizie Krytycznej uzasadnienia historyczno-heraldycznego projektów symboli gminy Grodków, przesłanej Burmistrzowi Grodkowa oraz Ministrowi SWiA.”